การควบคุมควันไฟเป็นกระบวนการหรือระบบที่ใช้ในการจัดการและควบคุมความเสี่ยงจากควันไฟที่อาจเกิดขึ้นในสถานที่ต่างๆ เช่น อาคารพาณิชย์ โรงงาน หรือสถาปัตยกรรมอื่นๆ โดยมีจุดประสงค์หลักในการป้องกันและลดอันตรายที่อาจเกิดจากไฟไหม้และควันพิษที่ออกมาในกรณีเหล่านี้ การควบคุมควันไฟผ่านหลักการติดตั้งระบบส่งผ่าสารพิษ (Smoke Control System) เพื่อช่วยให้ผู้อยู่อาศัยหรือผู้ทำงานในสถาปัตยกรรมไม่ได้รับผลกระทบจากแก๊สพิษและควันขณะเกิดเหตุไฟไหม้อีกที โดยป้องกันการสูญเสียชีวิตและทรัพย์สินที่อาจเกิดขึ้นในกรณีไฟไหม้
ระบบการควบคุมควันไฟประกอบด้วยอุปกรณ์ต่างๆ เช่น พัดลมระบายควัน (Smoke Exhaust Fan) ที่ใช้ในการดูดควันและอากาศหมุนเวียน เพื่อลดปริมาณควันและแก๊สพิษ โดยจะถูกติดตั้งที่จุดสำคัญของอาคาร เช่น ที่ห้องขับเครื่อง (Machine Room) ห้องไม่ไผ่ (Stairwell) ห้องโถง (Lobby) เป็นต้น การควบคุมควันไฟยังสามารถใช้เทคโนโลยีอื่นๆ เช่น ระบบเป่าลมผ่า-ถ่าย, ระบบถ่ายเสียง, และการติดตั้งปรับปรุงพื้นที่เพื่อให้อากาศถ่ายเท
การควบคุมควันไฟภายในบ้านเป็นกระบวนการที่มีเป้าหมายในการรักษาสภาพอากาศในบริเวณในของบ้านให้สะอาดและปลอดภัยจากควันไฟที่อาจเกิดขึ้นได้จากการใช้งานเครื่องใช้ไฟฟ้าหรือการทำงานของระบบไฟต่างๆ ที่มีโอกาสเกิดควันไฟ เช่น เตารีด ไมโครเวฟ หลอดไส้กรองแสง และอื่นๆ
การควบคุมควันไฟผ่านการติดตั้งระบบถ่ายเถียง (exhaust system) เพื่อช่วยลำเลียงและขับถ่ายควันไปยังท่อระบายข้างห้องหรือผ่านท่อระบายข้างหลัง โดยป้องกันไม่ให้อับสู่พื้นที่ใช้สำหรับพักผ่อนและทำงานของผู้คนในบ้าน ระบบถ่ายเถียงมีหลายประเภท เช่น พัดลมถ่ายเถียง (exhaust fan) และ
ที่ดูดควันหรือเครื่องดูดควันไฟ (smoke extractor) ที่สามารถติดตั้งได้ในพื้นที่ที่จำกัดหรือใช้สำหรับการใช้งานที่มีควันไฟจำกัดการควบคุมควันไฟภายในบ้านเป็นสิ่งจำเป็นและสำคัญอย่างยิ่ง เพื่อป้องกันไม่ให้ควันไฟสะสมและกระจายอันตรายต่อผู้อาศัยในบ้าน โดยการติดตั้งระบบถ่ายเถียงและการรับประกันว่าการใช้งานเครื่องใช้ไฟฟ้าหรือการทำงานของระบบไฟไม่จะก่อให้เกิดควันไฟโดยไม่จำเป็น
